Çernobil Nükleer Santrali’nde gerçekleşen çekirdeğin patlaması ve Japonya‘nın Fukuşima kentinde gerçekleşen nükleer reaktör erimesi karşı karşıya. Hangisi daha fazla cana mal oldu?
Dünyanın birçok yerinde felaketler yaşanıyor. Ancak nükleer felaketler yalnızca yaşanılan ülke ya da bölgeyi değil çok daha geniş coğrafyaları etkileyecek sonuçların doğmasına neden olacak bir güçte karşımıza çıkıyor. HBO‘nun dizisi Chernobyl ile 1986 yılında Ukrayna‘da yaşanan nükleer patlamaya dikkat çekerek nükleer felaketleri bir kez daha gündeme getirdi. Hal böyle olunca Japonya’da çok daha yakın tarihte gerçekleşen Fukuşima nükleer reaktör erimesi de bir kez daha odak noktasındaki yerini aldı.
Japonya’nın Pasifik kıyısında ve Tokyo’ya yaklaşık 300 kilometre uzaklıktaki Fukuşima’da tarih Mart 2011’i gösterdiğinde 9.0 şiddetinde bir deprem yaşandı. Deprem sonrası bölgenin de en sık görülen doğal afetlerinden olan tsunami ile karşılaşan Japonya, bir nükleer felakete sürüklendi. Tsunami nedeniyle Fukuşima’daki nükleer santralin elektriği kesiliyor, sürekli soğuması gereken reaktör ise soğutulamadığı için aşırı sıcaktan eriyip, nükleer erimeye sebep oluyor. Çernobil ile kıyaslandığında Japonya’daki Fukuşima’da da nükleer erime yeterince dikkate alınmadı. Zira Japon hükumetinin reaktörlerden birinin eridiğini kabul etmesi 2 buçuk ay sonrasına kadar uzanıyor.
Fukuşima bu felaketi yaşamadan önce tarım bölgesi olarak anılıyordu. Ancak nükleer felaket sonrası bırakın tarım yapmayı, içme suları bile tehlikeli olduğu gerekçesiyle kullanılmıyor. Aynı şekilde hala insanlar taramalardan geçiyor, bölgenin bazı yerleri hala tahliye durumunda. Hatta nükleer erime sonrası Japonya’daki anneler çocuklarını radyasyona karşı korumak için radyasyon uzmanı oldu. Kaza sonucu 380 bin kişi evlerinden uzaklaştırıldı. Bunlardan 130 bini nükleer santralin 20 km çevresinde oturuyordu. Deprem ve tsunami sonucu ise resmi olmayan rakamlara göre, 16 bin kişi yaşamını yitirdi, 3 bin 200 kişi de kayıp olarak kayıtlara geçti. Aradan sekiz sene geçmesine rağmen Fukuşima’da yaşadıkları yeri terk eden birçok kişi hala geçici konutlarda kalıyor. Bu insanlar eski oturdukları evleri beş saat süreyle ziyaret etme hakkına sahip.
İki nükleer olayı kıyaslayacak olursak, Fukuşima’da üç reaktör erimeye başladı ve Japon hükumeti bu durumu hemen fark edemedi. Ama okyanusa doğru eridiği için Çernobil’deki kadar hızlı bir yayılma göstermedi. Çernobil’de bir reaktör patladı ve patladığı anda bile yüksek oranda zarar verdi. Çernobil uzun vadede oldukça fazla sorun ile karşılaşmaya neden oldu. Kıdemli bilim insanı Edwin Lyman Çernobil’deki kazanın çok daha hızlı ve şiddetli bir şekilde gerçekleşmesinin daha ağır sonuçlar doğurduğuna işaret ediyor.
Çernobil ve Fukuşima’daki nükleer felaketleri değerlendiren bilim insanı, Çernobil’deki tek bir çekirdekteki fisyonun daha fazla ortaya çıktığını belirtti. Fukuşima’da çekirdekler aşırı ısınarak erimiş ancak dağılımı Çernobil kadar hızlı ve yoğun olmadığı için daha kısıtlı bir alanı etkilediğini söylüyor. Her iki nükleer kazada da, radyoaktif iyot-131 tehdit oluşturuyordu. Ancak geniş perspektife bakıldığında Çernobil‘deki nükleer felakette de uzun vadeli tehlikeli sonuçların doğduğunu görüyoruz. Bu sonuçların esasen 30 yıl yarı ömrü olan radyoaktif izotoplar arasında yer alan, stronsiyum-90 ve sezyum-137’den kaynaklandığı biliniyor.
Lyman’a göre, Çernobil’deki patlama, Fukuşima’ya göre çok daha yüksek oranda sezyum-137 salınımına neden olduğu için, uzun vadede Çernobil daha fazla hasar veriyor. Kanser olma oranları kıyaslandığında ise çarpıcı sonuçlar ortaya çıkıyor. Çünkü Çernobil’de yaşanan patlama sonucu ilk anda iki fabrika işçisi öldü. Fakat sonrasında gelecek üç ay boyunca 29 işçi daha radyasyon zehirlenmesinden öldü. Takip eden yıllara bakıldığında ise Ukrayna’daki çocuk kanserlerinde Çernobil patlamasından sonra yüzde 90 oranında bir artış olduğu bildirildi.
Yine 2005 yılında Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan bir rapora göre, Çernobil’deki radyasyon sonucu ilk etapta 4 bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor. Greenpeace‘in 2006 yılındaki tahminleri ise tüyler ürpertici. Belarus milli kanser istatistiklerine göre Çernobil’in sebep olduğu 270 bin kanser vakası, 93 bin de ölümcül kanser vakası olduğu tahmin ediliyor.
Fakat Fukuşima’da doğrudan kaza ile ilgili ölüm veya radyasyon hastalıklarına ne işçiler arasında ne de halk arasında rastlanmadı. Yalnızca geçen yıl bir işçinin Fukuşima nedeniyle kanserden öldüğüne dair bir dava yaşandı. Zira Japonya, Fukuşima’ya yakın evlerden 100 bin kadar kişiyi taşıyarak, oldukça iyi önlemlerle radyasyonun etkilerini en aza indirmeyi başardı. Fukuşima’ya dair çevresel etkilerin boyutları hala tam olarak bilinemiyor. Bölgede genetik mutasyona uğrayan kelebeklerin fotoğrafları pek çok kez paylaşıldı. 2018 yılında araştırmacılar, Fukuşima kazasından sonra Kaliforniya’da üretilen şarapların radyoaktif sezyum-137 seviyelerinin yükseldiğini söyledi. Ancak Kaliforniya Halk Sağlığı Bakanlığı, şarapların tüketilmesinin tehlikeli olmadığını açıkladı.
Sonuçta her iki felaket de ülkelerin nükleer enerjiyi kullanırken çok daha tedbirli yaklaşması gerektiğini ortaya koyuyor.
Chernobyl dizisinin fragmanı