2025 James Dyson Ödülü’nün Türkiye ulusal kazananı “BrailleSteps” belli oldu. 2025 yılı James Dyson Ödülü’nün Türkiye ayağının kazananı BrailleSteps, Braille alfabesini bir harekete dönüştürerek görme engelli çocukların harfleri sadece parmaklarıyla değil, hareket, ses ve kinestetik yöntemlerle öğrenmelerine yardımcı oluyor.
Problem
Görme engelli çocukların, özellikle yeni ortamlarda hareket ederken kendilerine güvenlerinin eksik olduğu gözlemleniyor. Aynı zamanda, Braille alfabesinin öğrenimi genellikle yavaş, pasif ve masa başında yapılıyor, uzun süreli tekrarlar nedeniyle çoğu zaman zorlayıcı ve motivasyon kırıcı olabiliyor. Oysaki çocuklar hareket edip oyun oynayabildikleri aktivasyonlar sayesinde hayatı daha iyi öğrenebiliyorlar.
İcat
BrailleSteps, altı hücreden oluşan kabartmalı bir yazı sistemi. Mat üzerindeki 12 dairesel bölgenin her biri, 6 Braille hücresine düzenlenmiş bir Braille noktasını temsil ediyor. Her dairenin altında iki adet kuvvet duyarlı direnç (FSR) bulunuyor. Çocuk her iki ayağıyla aynı anda doğru noktalara bastığında, sensörler dijital sinyaller üretiyor ve bu sinyaller düşük enerjili ESP32 mikrodenetleyici tarafından gerçek zamanlı olarak işleniyor. Doğru kombinasyon algılandığında, matın hoparlörü tek notalı bir piyano sesi çalıyor. Başlangıç noktasına döndükten sonra, mobil uygulama ilgili Braille harfinin sesli onayını veriyor. Bir Bluetooth modülü, mat ve uygulama arasında sürekli veri alışverişini sağlıyor. Mat, kinestetik ve dokunsal etkileşimi artıran dokulu, yırtılmaya dayanıklı bir yüzeye ve üç katmanlı bir yapıya sahiptir. Sistem, çift ayak doğrulamasını ve anında geri bildirimi destekleyerek aktif öğrenmeyi ve duyusal katılımı teşvik ediyor.
Ayrıca BrailleSteps, bir mobil uygulama sayesinde öğretmenlerin ve ebeveynlerin de çocukların gelişim sürecini takip etmesine olanak tanıyor. Böylece eğitim; hareket, dokunuş ve ses yoluyla daha erişilebilir, kalıcı ve etkili hale geliyor.
James Dyson Ödülü Ulusal Kazananı BrailleSteps ekibi ödüle dair şunları söyledi: “Biz, engellerin bir sınır değil; aşılması gereken birer eşik olduğuna inanıyoruz. BrailleSteps ile görme engelli çocukların eğitim yolculuğunu güçlendirmeyi hedefliyoruz. James Dyson Ödülü sayesinde bu hedefin gelecekte çok daha fazla çocuğun hayatına dokunacağına inanıyoruz.”
Dyson jüri temsilci grubunda yer alan Dyson’da Yardımcı Baş Mühendis olarak çalışan Tuğra Erol’ ise, “Bir Dyson mühendisi olarak dünya problemlerine çözüm olabilecek her türlü işi desteklemeyi seviyorum. Zorluklara farklı yaklaşan ve özgün, yenilikçi çözümler geliştirebilen bireyler arıyoruz, bu gerçek inovasyonun özüdür. Bu vesileyle BrailleSteps projesiyle Türkiye Ulusal Kazananı olan genç mühendisleri tebrik ediyorum ve Ödül’ün geri kalanında kendilerine başarılar diliyorum. Umarım gelecekte de dünyaya böylesine yararlı projeler kazandırmaya devam ederler.” dedi.
BrailleSteps, James Dyson Ödülü’nün bir sonraki aşaması olan,15 Ekim’de Dyson mühendisleri tarafından seçilecek uluslararası İlk 20 listesine kalmaya çalışacak. Ardından 5 Kasım’da da James Dyson tarafından seçilecek uluslararası kazananlar açıklanacak.
Rosy Shield (Pembe Küre)
Problem: Günümüzde yıkıcı orman yangınlarına geleneksel yöntemlerle müdahalenin yetersiz kaldığı görülüyor ve erken tespit ile etkili müdahale arasında ciddi bir boşluk olduğu fark ediliyor.
Çözüm: Hacettepe Üniversitesi Çevre Mühendisliği öğrencisi Mustafa Bahadır Özten ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölümü öğrencisi Ezgi Semerci’nin icat ettiği Rosy Shield, mega yangınların tahmin edilen yolu üzerine biyolojik olarak parçalanabilir bir köpük bariyeri oluşturmak üzere havadan otonom kapsüller bırakan, proaktif bir yangın savunma sistemidir ve yangınları büyümeden önce engeller. Pembe Küre standart bir kargo uçağından veya yangınlarda kullanılan, su taşıma uçaklardan bırakılıyor. Bırakıldığında, kanatları açılıyor ve bir akçaağaç tohumu gibi kendi etrafında dönerek yavaş ve dengeli bir iniş gerçekleştiriyor. Kapsül alçalmaya devam ederken, hava akımı kanatların açılmasını sağlıyor. Bu mekanik hareket, yaylı pistonu yerinde tutan kilit piminin serbest kalmasına neden oluyor. Gerilmeden kurtulan piston, kuru kimyasal toz içeren mühürlü hazneyi anında ana sıvı haznesine enjekte ediyor. Ortaya çıkan yüksek hacimli reaksiyon, saniyeler içinde yoğun bir köpük basıncı üretiyor. Bu basınç, biyolojik olarak parçalanabilir PHA kabuğunu kontrollü bir şekilde patlatarak, altındaki bitki örtüsüne devasa bir yangın geciktirici bariyer uyguluyor.
Problem: Ülkemizde ve dünyada son yıllarda azalan yağış oranları ve küresel ısınma sonucu barajlardaki su seviyeleri azalmaktadır. Bununla birlikte evlerdeki kişisel kullanımlardaki (bulaşık yıkama, araba yıkama, duş alma vb.) artışın ve atık suyun çoğunun temiz olması gelecekte de su kıtlığının üst seviyelerde yaşanacağının belirtisidir.
Çözüm: Afyon Kocatepe Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği bölümünden mezun Metin Özen’in geliştirdiği Pifilt, evlerdeki lavabo giderlerine takılarak kullanılan ve atık su şeklinde giderlere akıtılan suyu filtreleyerek temizliyor, kullanılan suyu tekrardan kullanılır hale getiriyor.
Pifilt, suyun daha verimli şekilde filtrelenmesi ve arıtılması amacıyla geliştirilen yenilikçi bir sistemdir. Tasarım sürecinde, 3D çizim programı kullanılarak bölmeli ve vida girişli bir gider borusu oluşturuluyor ve bu boruya uyumlu filtreler hazırlanıyor. Ardından su pompası, dozaj pompası ve devre kartlarının yerleştirileceği kutu ile kapak tasarlanıyor; kapak üzerinde ise entegre bir su haznesi ve ona uygun ek filtreler yer alıyor. 3D yazıcıyla üretilen parçalar, aktif karbon, elyaf, bakır tel ve sünger gibi malzemelerle zenginleştirilen filtrelerle birleştiriliyor. Bu sayede suyun temizlenme kapasitesi artırılıyor. Filtreler ve su haznesi, kolaylıkla çıkarılıp takılabilecek şekilde tasarlanıyor. Sistemin kalbinde, su pompası ile dozaj pompasının senkron çalışmasını sağlayan baskılı devre kartı bulunuyor. Devre kartları ve pompalar monte edildikten sonra, sıvı conta ile yalıtım sağlanıyor ve su kaçağı testleri gerçekleştiriliyor. Tüm parçaların montajı tamamlandığında, proje kullanıma hazır hale geliyor ve pratik, sürdürülebilir bir su arıtma çözümü sunuyor.